Η ΓΛΩΣΣΑ ΜΑΣ ΧΘΕΣ ΚΑΙ ΣΗΜΕΡΑ

Η  ΓΛΩΣΣΑ  ΜΑΣ  ΧΘΕΣ  ΚΑΙ  ΣΗΜΕΡΑ

«Ἀπό τήν ἐποχή πού µίλησε ὁ Ὅµηρος ὡς τά σήµερα, µιλοῦµε, ἀνασαίνουµε καί τραγουδοῦµε µέ τήν ἴδια γλῶσσα».

                                                                              Γιῶργος Σεφέρης

Ποιά Ἑλληνική λέξη εἶναι ἀρχαία καί ποιά νέα;Γιατί µιά Ὁµηρική λέξη µᾶς φαίνεται δύσκολη καί ἀκαταλαβίστικη;

Οἱ Ἕλληνες σήµερα ἀσχέτως µορφώσεως µιλᾶµε ὁµηρικά, ἀλλά δέν τό ξέροµε ἐπειδή ἀγνοοῦµε τήν ἔννοια τῶν λέξεων πού χρησιµοποιοῦµε.

Γιά τοῦ λόγου τό ἀληθές θά ἀναφέροµε µερικά παραδείγµατα γιά νά δοῦµε ὅτι ἡ Ὁµηρική γλῶσσα ὄχι µόνο δέν εἶναι νεκρή, ἀλλά εἶναι ὁλοζώντανη.

Αὐδή εἶναι ἡ φωνή. Σήµερα χρησιµοποιοῦµε τό ἐπίθετο ἄναυδος.

Ἀλέξω στήν ἐποχή τοῦ Ὁµήρου σηµαίνει ἐµποδίζω, ἀποτρέπω. Τώρα χρησιµοποιοῦµε τίς λέξεις ἀλεξίπτωτο, ἀλεξίσφαιρο, ἀλεξικέραυνο ἀλεξήλιο Ἀλέξανδρος (αὐτός πού ἀποκρούει τούς ἄνδρες) κ.τ.λ.

Μέ τό ἐπίρρηµα τῆλε στόν Ὅµηρο ἐννοοῦσαν µακριά, ἐµεῖς χρησιµοποιοῦµε τίς λέξεις τηλέφωνο, τηλεόραση, τηλεπικοινωνία, τηλεβόλο, τηλεπάθεια κ.τ.λ.

Λάας ἤ λᾶς ἔλεγαν τήν πέτρα. Ἐµεῖς λέµε λατοµεῖο, λαξεύω.

Πέδον στόν Ὅµηρο σηµαίνει ἔδαφος, τώρα λέµε στρατόπεδο, πεδινός. (Γιατί οἱ γιατροί γράφουν «ὀρθοπαιδικός»;;;; Μᾶλλον δέν µεγάλωσαν ἀκόµα )

Τό κρεβάτι λέγεται λέχος, ἐµεῖς ἀποκαλοῦµε λεχώνα τή γυναίκα πού µόλις γέννησε καί µένει στό κρεβάτι.

Πόρο ἔλεγαν τή διάβαση, τό πέρασµα, σήµερα χρησιµοποιοῦµε τή λέξη πορεία. Ἐπίσης ἀποκαλοῦµε εὔπορο κάποιον πού ἔχει χρήµατα, γιατί ἔχει εὔκολες διαβάσεις, µπορεῖ δηλαδή νά περάσει ὅπου θέλει, καί ἄπορο αὐτόν πού δέν ἔχει πόρους, τό φτωχό.

Φρήν εἶναι ἡ λογική. Ἀπό αὐτή τή λέξη προέρχονται τό φρενοκοµεῖο, ὁ φρενοβλαβής, ὁ ἐξωφρενικός, ὁ ἄφρων κ.τ.λ.

Δόρπος, λεγόταν τό δεῖπνο, σήµερα ἡ λέξη εἶναι ἐπιδόρπιο.

Λῶπος εἶναι στόν Ὅµηρό το ἔνδυµα. Τώρα αὐτόν πού µᾶς ἔκλεψε (µᾶς ἔγδυσε τό σπίτι) τό λέµε λωποδύτη.

Ὕλη ὀνόµαζαν ἕνα τόπο µέ δένδρα, ἐµεῖς λέµε ὑλοτόµος.

Ἄρουρα ἦταν τό χωράφι, ὅλοι ξέρουµε τόν ἀρουραῖο.

Τόν θυµό τόν ἀποκαλοῦσαν χόλο. Ἀπό τή λέξη αὐτή πῆρε τό ὄνοµά της ἡ χολή, µέ τήν ἔννοια τῆς πίκρας. Λέµε ἐπίσης αὐτός εἶναι χολωµένος.

Νόστος σηµαίνει ἐπιστροφή στήν πατρίδα. Ἡ λέξη παρέµεινε ὡς παλινόστηση, ἤ νοσταλγία.

Ἄλγος στόν Ὅµηρο εἶναι ὁ σωµατικός πόνος, ἀπό αὐτό προέρχεται τό ἀναλγητικό.

Τό βάρος τό ἀποκαλοῦσαν ἄχθος, σήµερα λέµε ἀχθοφόρος.

Ὁ ρύπος, δηλαδή ἡ ἀκαθαρσία, ἐξακολουθεῖ καί λέγεται ἔτσι - ρύπανση.

Ἀπό τή λέξη αἰδώς (ντροπή) προῆλθε ὁ ἀναιδής, ἀλλά καί ὁ κίναιδος=ὁµοφυλόφιλος (αὐτός πού κινεῖ τήν αἰδώ).

Πέδη, σηµαίνει δέσιµο καί τώρα λέµε πέδιλο. Ἐπίσης χρησιµο­ποιοῦµε τή λέξη χειροπέδες καί τροχοπέδη.

Ἀπό τό φάος, τό φῶς προέρχεται ἡ φράση φαεινές ἰδέες.

Ἄγχω, σηµαίνει σφίγγω τό λαιµό, σήµερα λέµε ἀγχόνη. Ἐπίσης ἄγχος εἶναι ἡ ἀγωνία ἀπό κάποιο σφίξιµο, ἤ ἀπό πίεση.

Βρύχια στόν Ὅµηρο εἶναι τά βαθιά νερά, ἐξ οὐ καί τo ὑποβρύχιο.

Φερνή ἔλεγαν τήν προίκα. Ἀπό ἐκεῖ ἐπικράτησε τήν καλά προικισµένη νά τή λέµε «πολύφερνη νύφη».

Τό γεῦµα στό ὁποῖο ὁ κάθε παρευρισκόµενος ἔφερνε µαζί του τό φαγητό του λεγόταν ἔρανος. Ἡ λέξη παρέµεινε, µέ τή διαφορά ὅτι σήµερα δέν συνεισφέρουµε φαγητό, ἀλλά χρήµατα.

Ὑπάρχουν λέξεις, ἀπό τά χρόνια του Ὁµήρου, πού ἐνῶ ἡ πρώτη τους µορφή µεταβλήθηκε - ἡ χείρ ἔγινε χέρι, τό ὕδωρ νερό, ἡ ναῦς ἔγινε πλοῖο, στή σύνθεση διατηρήθηκε ἡ πρώτη µορφή τῆς λέξεως.

Ἀπό τή λέξη χείρ ἔχοµε: χειρουργός, χειριστής, χειροτονία, χειραφέτηση, χειρονοµία, χειροδικῶ κ.τ.λ.

Ἀπό τό ὕδωρ ἔχοµε τίς λέξεις: ὕδρευση ὑδραγωγεῖο, ὑδραυλικός, ὑδροφόρος, ὑδρογόνο, ὑδροκέφαλος, ἀφυδάτωση, ἐνυδρεῖο, κ.τ.λ.

Ἀπό τή λέξη ναῦς ἔχοµε: ναυπηγός, ναύαρχος, ναυµαχία, ναυτικός, ναυαγός, ναυτιλία, ναύσταθµος, ναυτοδικεῖο, ναυαγοσώστης, ναυτία, κ.τ.λ.

Σύµφωνα µέ τά προαναφερθέντα παραδείγµατα προκύπτει ὅτι: Δέν ὑπάρχουν ἀρχαῖες καί νέες Ἑλληνικές λέξεις, ἀλλά µόνο Ἑλληνικές.

Ἡ Ἑλληνική γλῶσσα εἶναι ἑνιαία καί οὐσιαστικά ἀδιαίρετη χρονικά.

Ἀπό τήν ἐποχή τοῦ Ὁµήρου µέχρι σήµερα προστέθηκαν στήν Ἑλληνική γλῶσσα µόνο ἐλάχιστες λέξεις.

Ἡ γνώση τῶν ἐννοιῶν τῶν λέξεων θά µᾶς βοηθήσει νά καταλάβουµε ὅτι µιλᾶµε µία γλῶσσα πολύ παλιά, τή γλῶσσα τῆς ὁµηρικῆς ποίησης, µιά γλῶσσα πού δέν ἀνακάλυψε ὁ Ὅµηρος ἀλλά ὑπῆρχε πολύ πρίν ἀπό αὐτόν.

Σκοπός µας εἶναι νά ἀνακαλύψουµε τίς ἔννοιες τῶν λέξεων γιά νά µπορέσουµε νά ἐκφραστοῦµε πληρέστερα καί πλατύτερα ἀλλά καί νά ἐπικοινωνήσουµε καλύτερα.

Μέ τήν εὐρύτερη γνώση τῆς γλῶσσας µας θά ἔχουµε τή δυνατότητα νά κατανοοῦµε καί τά Ἱερά µας Κείµενα καί νά ἐµβαθύνουµε στά Θεῖα νοήµατα τους.

Γιά τή Διασκευή ἀπό τό Διαδίκτυο:

B. E.

«ΕΝΟΡΙΑΚΗ ΕΥΛΟΓΙΑ» Ἀρ. Τεύχους 121

Αὔγουστος-Σεπτέμβριος 2012