Πέμπτη 31 Οκτωβρίου 2013

Ο ΑΓΙΟΣ ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ ΚΑΙ Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ

«...μόνον τό ἔθνος τό Ἑλληνικόν ἔμεινε
ὡς πρόσωπο δρῶν ἐπί τῆς παγκοσμίου σκηνῆς,
καθ’ ὅλους τούς αἰῶνας, καί τοῦτο διότι
ἡ ἀνθρωπότης δεῖται αἰωνίων διδασκάλων.»

(Ἁγ. Νεκταρίου, Ἱερῶν & Φιλοσοφικῶν Λογίων Θησαύρισμα)

Τίς πιό πολλές φορές γνωρίζουμε τούς ἁγίους μέσα ἀπό τά πολυποίκιλα θαύματά τους ἤ τά βοηθητικά τῆς πνευματικῆς ζωῆς ἔργα τους καί λιγότερο ἀπό τίς ἐπιστημονικές τους γνώσεις καί μελέτες, ἀπό τούς ἀγῶνες τους γιά τήν ἀνόρθωση τοῦ Γένους καί τήν ἀναμόρφωση τῆς πατρίδας μας.
Ἡ ἐνασχόληση πολλῶν ἁγίων τῆς Ἐκκλησίας μέ τά κλασσικά ἔργα και τήν πνευματική μας κληρονομιά ἐν γένει, τό ἐνδιαφέρον μέ τό ὁποῖο την περιέβαλαν καθώς καί τά συμπεράσματα καί οἱ διαπιστώσεις τους ἀπό την μελέτη τῶν ἀρχαίων Ἑλλήνων συγγραφέων, δίνουν σέ μᾶς σήμερα ἐλπίδα και αἰσιοδοξία γιά νά ἀντέξουμε τά δεινά στά ὁποῖα ὁδηγεῖται ἀργά καί μεθοδικά ἡ πατρίδα μας καί κάθε ἄνθρωπος πού θέλει νά παραμείνει πρόσωπο.
Οἱ ἀναφορές τοῦ Ἁγίου Νεκταρίου στούς ἀρχαίους Ἕλληνες σοφούς ἔχουν τέτοιο εὖρος, πού προκαλοῦν τόν θαυμασμό, ὄχι μόνο γιά τίς γνώσεις ἀλλά καί γιά τό πῶς τίς ἀξιοποίησε ὁ λόγιος Ἱεράρχης καί ἅγιος παιδαγωγός,συμβάλλοντας στήν ἀναβάθμιση τῆς ἐκπαίδευσης καί τήν ἀνύψωση τῆς παιδείας, σέ μιά ἐποχή κρίσιμη γιά τόν Ἑλληνισμό.

ΜΙΑ ΑΓΝΩΣΤΗ ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΝΕΚΤΑΡΙΟΥ


Φέτος, λίγους µῆνες πρίν τήν ἑορτή του (τόν Αὔγουστο), ὁ ἅγιος Νεκτάριος µᾶς ἐπεφύλαξε µιά εὐχάριστη ἔκπληξη-δωρεά του. Μᾶς φανέρωσε µέ ἀπροσδόκητο τρόπο µιά ἄγνωστη ἀλλά καί πολύ σηµαν­τική ἐπιστολή του, ἡ ὁποία, βεβαίως, εἶχε µείνει ἀδηµοσίευτη µέχρι σήµερα.
Ἡ µητέρα ἑνός πνευµατικοῦ µου παιδιοῦ εἶχε –χωρίς νά τό γνωρίζη– στήν κατοχή της ἐπί ἑξῆντα καί πλέον χρόνια, στή Λα­µία, φωτογραφία χειρογράφου ἐπιστολῆς τοῦ ἁγίου Νεκταρίου πρός τόν τότε Μητροπολίτη Ἀθηνῶν κυρό Γερµανόν Καλλιγᾶν. Ἡ ἐπι­στολή ἦταν ἀναµεµειγµένη µέ ἔγγραφα καί συµβόλαιά της καί πρό δεκαετίας τά ἔγγραφα αὐτά τά παρέλαβε ἡ κόρη της στήν Ἀθήνα πρός φύλαξη.
Τόν περασµένο Αὔγουστο ἡ κόρη της ἔκανε διαλογή τῶν ἐγγρά-φων καί πρός µεγάλη της ἔκπληξη εἶδε µέσα σ’ αὐτά καί τήν ἐν λόγῳ ἐπιστολή τοῦ ἁγίου! Ἔσπευσε νά µοῦ δώση τήν ἐπιστολή αὐτή καί, µέ τήν σειρά µου ἐξεπλάγην καί εὐχαρίστησα τόν ἅγιο γιά τήν ἀπρόσµενη ἐπίσκεψή του µέ ἕνα δικό του ἀδηµοσίευτο κείµενο.
Ἀπό τήν ἐν συνεχείᾳ σύντοµη ἔρευνά µου βεβαιώθηκα ὅτι πράγ­µατι ἡ ἐπιστολή, πού δηµοσιεύουµε στό τεῦχος µας αὐτό, οὔ­τε ἔχει ἄλλοτε δηµοσιευθεῖ, οὔτε ἔχει γίνει γνωστό τό περιεχόµενό της σάν προϊόν προφορικῆς πληροφορίας.
Ὁ ἐρευνητής φιλόλογος, κ. Σοφοκλῆς Δηµητρακόπουλος ἀνα­φέ­ρει στήν πολύ τεκµηριωµένη καί ἐµπλουτισµένη βιογραφία τοῦ ἁγίου, πού ἔχει συγγράψει*, ὅτι ἀπό τό σύγγραµα τοῦ µακαριστοῦ Μητροπολίτου Τίτου Ματθαιάκη γιά τόν ἅγιο Νεκτάριο ἄντλησε τήν πληροφορία ὅτι ὑπάρχει ἐπιστολή τοῦ ἁγίου πρός τόν Μητροπολίτη Γερµανό. Ἀλλά ὁ Ματθαιάκης δέν διευκρινίζει γιά ποιά ἐπιστολή πρόκειται, προφανῶς, γιατί ἀγνοοῦσε τό περιεχόµενό της.
Βέβαια, εἶναι πολύ φυσικό νά ἀντηλλάγησαν ὄχι µία ἀλλά ἀρκε-τές ἐπιστολές µεταξύ τοῦ ἁγίου Νεκταρίου καί τοῦ Μητροπολίτου Γερµανοῦ Καλλιγᾶ, ἀφοῦ ἀπό τῆς ἀποποµπῆς του ἀπό τήν Ἀλεξάν-
δρεια ὁ ἅγιος εὑρίσκετο σέ διαρκῆ σχέση µέ τόν Μητροπολίτη Ἀθη­νῶν λόγῳ καί τῆς διπλῆς ἰδιότητος τοῦ Γερµανοῦ καί ὡς Προέδρου τῆς Ἱερᾶς Συνόδου. Ὅµως καµµιά ἐπιστολή µεταξύ τῶν δύο αὐτῶν Ἱε­ραρ­χῶν δέν ἔχει δεῖ µέχρι σήµερα τό φῶς τῆς δηµοσιότητος, τοὐ­λά­χιστον καθ’ ὅσον γνωρίζω, πλήν τῆς ἐπιστολῆς–Παραιτήσεως τοῦ ἁγίου ἀπό τά καθήκοντα τοῦ ἱεροκήρυκος τοῦ νοµοῦ Εὐβοίας, πού ἀπέστειλε ἀπό τήν Χαλκίδα στίς 9 Ἰουλίου 1892.
Ὡστόσο ἡ ἐπιστολή τοῦ ἁγίου Νεκταρίου, πού ἐµφανίζεται δη­­µό­σια γιά πρώτη φορά µέσῳ τοῦ περιοδικοῦ µας, δέν εἶναι µιά ἁ­πλῆ ἐπιστολή, πού ἀναφέρεται σέ ὑπηρεσιακά θέµατα ἤ ἀκόµη καί στά γνωστά προβλήµατα πού ἀντιµετώπιζε ὁ ἅγιος Νεκτάριος σάν ἀπο­τέλεσµα τῆς ἀντικανονικῆς καί ἄδικης ἀπολύσεως καί διαγραφῆς του ἀπό τά Δίπτυχα τοῦ Πατριαρχείου Ἀλεξανδρείας. Πρόκειται γιά µιά πολύ σηµαντική ἐπιστολή, πού, ἀφ’ ἑνός µέν ἐµφανίζει µέ ἰδιαίτερο τρόπο τό ἀπαράµιλλο ἐκκλησιαστικό ἦθος τοῦ ἁγίου Νεκταρίου καί, ἀφ’ ἑτέρου, µᾶς παρέχει πολλές πληροφορίες γιά τήν συγγραφική πορεία τῶν µέχρι τό 1893 ἡµιτελῶν συγγραφικῶν ἔργων του, τόν τρόπο πού ἀκολουθοῦσε γιά τήν συγγραφή τῶν βιβλίων του ἀλλά καί µᾶς ἀποκαλύπτει τήν ἐφηµερίδα στήν ὁποία εἶχε ἤδη δηµοσιεύσει κάποια ἀπό τά ἔργα του.
Παραθέτουµε εὐθύς τήν ἐπιστολή αὐτή τοῦ ἁγίου Νεκταρίου µέ τήν φωτογραφία τοῦ χειρογράφου του καί ἐν συνεχείᾳ θά τήν σχολιάσουµε. Προκαταβολικῶς ἐπισηµαίνουµε ὅτι ἀπό τήν πρώτη παράγραφο τῆς ἐπιστολῆς φαίνεται καθαρά αὐτό πού καί οἱ βιογράφοι τοῦ ἁγίου ἔχουν ἤδη καταγράψει χωρίς ὅµως, νά τεκµηριώνεται σέ γραπτά: ὅτι ὁ Μητροπολίτης Γερµανός ἔτρεφε µεγάλη ἐκτίµηση καί ἀγάπη στό πρόσωπο τοῦ ἁγίου Νεκταρίου :
                                                Ἐν Λαμίᾳ τῇ 1ῃ Ὀκτωβρίου 1893
Πρός τήν Αὐτοῦ Σεβασμιότητα
Τόν Μητροπολίτην Ἀθηνῶν
καί Πρόεδρον τῆς Ἱερᾶς Συνόδου κ. Γερμανόν
Εἰς Ἀθήνας.
Σεβασμιώτατε ἐν Χριστῷ ἀδελφέ κ. Γερμανέ,
Τήν Ὑμετέραν Πανίερον Κορυφήν ἥδιστα προσαγορεύω ἀδελφικῶς.
Αἱ πρός τήν Ἐπισκοπικήν Ἐπιτροπήν συστάσεις τῆς Ὑμετέρας φίλης Σεβασμιότητος μοί ἐπιβάλλουσι τό καθῆκον νά Σᾶς εὐχαριστήσω διά τήν εὐγέ­νειάν Σας καί τά πρός ἐμέ ἀγαθά Σας αἰσθήματα καί νά διαβεβαιώσω τήν Ὑ. Σεβασμιότητα ὅτι ἔσομαι αὐτῇ εὐγνώμων καί πρόθυμος εἰς ὅ,τι τό τῆς Ἐκκλησίας συμφέρον ἤθελεν ὑπαγορεύσῃ.
1

Δευτέρα 28 Οκτωβρίου 2013

Οι Εμφανίσεις της Παναγίας 1940




Ο άγων ήταν ιερός. Οι Έλληνες πολεμούσαν υπέρ Πί­στεως και Πατρίδος. Εγνώριζαν, ότι αν πατούσαν τον τόπο μας οι Φράγκοι, οι παπικοί θα μας νόθευαν την πίστι και θα μόλυναν την Ορθοδοξία.
Η παρουσία της Παναγίας στο Μέτωπο διαπιστώθηκε σε πολλές περιπτώσεις. Αναφέρομε μία, η οποία είχε γίνει κοντά μας στο αριστερό μέρος του Μετώπου, εκεί που ήτα­νε το άλλο τμήμα του Μετώπου, των ευζώνων. Συνέβη στον υπολοχαγό Νικόλαον Κάντζαρον. Στα χρόνια της Κατοχής είχα την ευκαιρία, να τον γνωρίσω στα Γιάννενα. Εκεί μου το διηγήθηκε και ο ίδιος.
Επειδή όμως δεν διέσωζα τις λεπτομέρειες, τον παρα­κάλεσα να μου τα γράψη. Παραθέτω την απάντησί του και την αναφορά που είχε κάμει τότε στο Διοικητή του. Ιδού το πλήρες κείμενο της απαντητικής επιστολής του και η αναφορά του:

Εν Ιωαννίνοις τη 3.2.1968

Οι άγνωστες ηρωίδες που θυσιάστηκαν για την ελευθερία !

  

Ακριβή Νικολετοπούλου, Άννα Θωμάκου – Παυλάκου και Ελένη Βαλλιάνου


Η 60χρονη μάνα  Λουκία Τοπάλη και  η  38χρονη  κόρη  της Σοφία  Τοπάλη κρεμασμένες  στο  ίδιο  δέντρο. Η 40χρονη  Καλλιόπη  Μαράτου – Χρήστου από το  Αργοστόλι δολοφονημένη στο  3ο χιλιόμετρο του  δρόμου από  Θεσσαλονίκη προς  το Κιλκίς. Η δεκαεξάχρονη  Άννα Θωμάκου – Παυλάκου πυροβολήθηκε απ’ τους  Ναζί και  έπεσε  σε  πηγάδι για  να  σωθεί και  να  εκτελεστεί λίγους μήνες  αργότερα στο  Χαϊδάρι. Η Μαργαρίτα  Δημοπούλου και  η  22χρονη Καίτη  Βαϊδου εκτελέστηκαν επίσης  στο  Χαϊδάρι. Η 18χρονη Ήβη  Αθανασιάδου δολοφονήθηκε  την  ώρα που  έγραφε  συνθήματα στους  τοίχους. Η 25χρονη Αλίκη  Χεμίκογλου έπεσε  χτυπημένη από  τα μανιασμένα  φλογοβόλα  των Γερμανών.
Ο  μακρύς  κατάλογος
  

Ο ΘΕΟΣ ΝΑ ΜΑΣ ΛΥΤΡΩΣΗ! (π. Βασίλειος Βολουδάκης)

Ἡ Ἐθνική Ἐπέτειος τῆς 28ης Ὀκτωβρίου 1940 µᾶς βρίσκει καί φέτος ἀνέτοιµους νά τήν κατανοήσουµε, νά τήν ζήσουµε καί νά τήν ἀξιοποιήσουµε γιά τήν ἀντιµετώπιση τῶν πολλῶν καί περιπλόκων προβληµάτων τοῦ σήµερα.
Αὐτό πού µᾶς συµβαίνει, εἶναι καί τό καίριο πρόβληµα τῶν σηµε­ρι­νῶν προβληµάτων µας. Τό νά µή µποροῦµε νά ἰδοῦµε καί νά οἰ­κει­ο­ποιηθοῦµε τά γεγο­νότα πού σηµατοδότησαν τήν νεώτερη ἱστο­ρία µας καί ζωντάνεψαν τήν Πίστη τῶν Πατέρων µας µέ τήν αὐ­το­πρό­σωπη Παρουσία τῆς Παναγίας µας, γιά ἄλλη µιά φορά, ὡς Ὑπερµάχου Στρατη­γοῦ στά πεδία τῶν µαχῶν κατά τοῦ Ἄξονος τῆς ἀλαζονείας, τῆς βαρβαρότητος καί τοῦ ἐπεκτατισµοῦ.
Πρέπει κατεπειγόντως νά µᾶς ἀπασχολήση τό ἐρώτηµα: Πῶς µέσα σέ ἑβδοµήντα χρόνια –µέ τό πέρασµα µιᾶς γενιᾶς– ἀλλοτρι­ωθήκαµε τόσο πολύ, πού δέν θυµίζουµε πιά οὔτε τόν Χριστιανό ἀλλ’ οὔτε καί τόν Ἕλληνα!
Τώρα, πού δέν θυµίζουµε αὐτό πού ἔχει ἀξία, τώρα, πού σάν ὅλα τ’ ἄλλα, δέν µᾶς λέει τίποτα καί ἡ ἱστορία µας, “τό ἔχουµε ρίξει” στίς... προφητεῖες! Μᾶς ἀρέσει νά ἀκοῦµε καί νά µεταφέρουµε προ­φη­τεῖες, παλαιές καί σύγχρονες, γιά τά µελλούµενα πού πρό­κει­ται νά συµβοῦν! Καί εἴµαστε σίγουροι ὅτι ξέρουµε καλά νά ἑρ­µη­νεύουµε τίς προφητεῖες, παρ’ ὅτι ἔχουµε οἰκτρά ἀποτύχει στήν ἑρµηνεία καί στήν ἀξιοποίηση τῶν γεγονότων πού πέρασαν! Ἀλλοίµονο!
Αὐτή ἡ βλακώδης προφητολαγνεία µας, ἐξηγεῖ ἀπόλυτα καί τή σηµερινή κατάστασή µας, ἀπό τήν ὁποία µόνο ὁ Θεός µπορεῖ νά µᾶς λυτρώση, ἄν µᾶς λυπηθῆ, θεωρώντας µας –ὅπως ἔλεγε ὁ µακαριστός π. Ἐπιφάνιος– ἤ βλάκες ἤ τρελούς!
Τελειώνουµε τήν “ἐλεγεία” µας, µέ ἕνα ἀπόσπασµα ἀπό τό ποίη­µα «Ὁ Κῆπος τοῦ Προφήτη» τοῦ µεγά­λου Λιβανέζου ποιητή Χαλίλ Γκιµπρᾶν (جبرانخليلجبران‎, 1883-1931), πού τό ἔγραψε τό 1923 καί ἀκτινογραφεῖ µέ ἐκπληκτικό τρόπο τήν πνευµατική ἐθνική µας ἀσθένεια ἀλλά καί καταγράφει τίς συνέπειές της στήν καθηµερινή µας ζωή:
«Τό ἔθνος νά λυπᾶστε, ἄν φορεῖ ἔνδυµα πού δέν τό ὕφανε.
Ψωµί ἄν τρώει, ἀλλά ὄχι ἀπ’ τή σοδειά του.
Κρασί ἄν πίνει, ἀλλά ὄχι ἀπό τό πατητήρι του.
Τό ἔθνος νά λυπᾶστε,
πού δέν ὑψώνει τή φωνή παρά µονάχα στή ποµπή τῆς κηδείας.
Πού δέν συµφιλιώνεται, παρά µονάχα µές τά ἐρείπιά του.
Πού δέν ἐπαναστατεῖ,
παρά µονάχα σάν βρεθεῖ ὁ λαιµός του ἀνάµεσα στό σπαθί καί τήν πέτρα.
Τό ἔθνος νά λυπᾶστε πού ἔχει ἀλεποῦ γιά πολιτικό,
ἀπατεῶνα γιά φιλόσοφο,
µπαλώµατα καί ἀποµιµήσεις εἶναι ἡ τέχνη του.
Τό ἔθνος νά λυπᾶστε πού ἔχει σοφούς ἀπό χρόνια βουβαµένους»!
Τήν Ἑλλάδα νά λυπᾶστε, προσθέτω ἐγώ, πού ἐνῶ ἔπρεπε νά εἶναι «τό Φῶς τοῦ κόσµου», ἔγινε σκοτάδι καί, παρ’ ὅτι οἱ ἀλλοεθνεῖς τῆς δίνουνε τό φῶς τῶν συµβουλῶν τους, ἐξακολουθεῖ νά µήν ἀκούη!
Ὁ καθένας µας ἄς ἀναλάβη τίς εὐθῦνες του!...

                                                πρωτ. Βασίλειος Ε. Βολουδάκης
«ΕΝΟΡΙΑΚΗ ΕΥΛΟΓΙΑ» Ἀρ. Τεύχους 134

       Ὀκτώβριος 2013

Πέμπτη 10 Οκτωβρίου 2013

ΤΑ ΣΚΟΠΙΑ ΟΝΟΜΑΖΟΝΤΑΝ ΒΑΡΝΤΑΡΣΚΑ!


Ἀπό τοῦ ἔτους 1912 τό βόρειο τµῆµα τῆς Μακεδονίας πού κατέλαβε ἡ Σερβία, δηλαδή αὐτό πού ἀποτελεῖ σήµερα τό κράτος τῶν Σκοπίων, ἔλαβε τό ὄνοµα Βαρντάρσκα (προφανῶς ἀπό τόν ἄνεµο Βαρδάρη), ὅπως µαρτυρεῖ καί τό κατωτέρω γραµµατόσηµό τους τῆς ἐποχῆς ἐκείνης.
Ἡ διαβρωτική καί πανούργα πολιτική τοῦ Τίτο, µετά τό 1941, µετωνόµασε τήν Βαρντάρσκα σέ... ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, χωρίς νά τήν ἐπιστρέψη στήν Ἑλλάδα, ἀλλά καί χωρίς τήν παραµικρή ἀντίδραση τοῦ ὀλετῆρος τῆς Ἑλλάδος, πρωθυπουργοῦ Κωνσταντίνου Καραµανλῆ, τόν ὁποῖο κάποιοι θεωροῦν καί ἐθνάρχη!
Ὁ Ἑλληνικός λαός δέν ἐνηµερώθηκε γιά τό γεγονός αὐτό µέχρι τοῦ ἔτους 1990 πού ἔγινε θέµα στήν Ἑλληνική Βουλή.
Στίς σηµερινές διαπραγµατεύσεις τῶν διπλωµατῶν µας ἔχει γίνει χρήση αὐτοῦ τοῦ γραµµατοσήµου τους;
 πρωτ. Βασίλειος Ε. Βολουδάκης
«ΕΝΟΡΙΑΚΗ ΕΥΛΟΓΙΑ» Ἀρ. Τεύχους 134
             Ὀκτώβριος 2013


ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΜΟΝΟ ΣΤΗ ΜΑΓΕΙΡΙΚΗ;


Στήν Ἀµερική καί στόν Καναδά ἀλλά καί σέ ὁρισµένα Εὐρωπαϊκά Κράτη, ὁ κληρικός πού προΐσταται στήν Ὀρθόδοξη Ἑλληνική Κοινότητα, ἔχει τήν δυνατότητα νά ἐκδίδει ἐπίσηµα πιστοποιητικά καί νά βεβαιώνει τήν κατοικία καί τά στοιχεῖα τῶν πολιτῶν πού κατοικοῦν στήν ἐνορία του. Προφανῶς ἡ ἐξουσία αὐτή τοῦ ἔχει δοθεῖ ἀπό τίς τοπικές Ἀρχές, ἐξυπηρετεῖ καί τό Κράτος διότι ἀναγνωρίζει ὅτι ἡ κάθε ἐνορία ἔχει πλήρη γνώση τῶν ἐνοριτῶν της, παρακολουθεῖ τήν πορεία τῆς Ὀρθόδοξης κοινότητος καί τά ἔγγραφα πού χορηγεῖ ἐξοµοιώνονται µέ τά ἔγγραφα πού ἐκδίδουν τά κατά τόπους Δηµαρχεῖα. Τό παράδοξο ὅµως εἶναι

Η ΣΥΡΙΑΚΗ ΠΥΡΙΤΙΔΑΠΟΘΗΚΗ (της συγγραφέως κ.Νινέττας Βολουδάκη)


Ἐδῶ καί πολύ καιρό διαβάζουµε καί ἀκοῦµε εἰδήσεις ἀπό τή Συρία καί ἀπό τόν ἐµφύλιο πόλεµο πού τήν διαιρεῖ, ἀλλά, ἀπασχοληµένοι µέ τά δικά µας ἐσωτερικά προβλήµατα καί µέ τό δύσκολο χειµῶνα πού µᾶς περιµένει, συµπάσχουµε ἀπό µακριά.



Ἡ Συρία ὅµως καί τό πρόβληµά της εἶναι πολύ πιό κοντά µας ἀπό ὅσο φανταζόµαστε καί γιατί ὁλόκληρος ὁ κόσµος ἔχει γίνει πιά ἕνα τεράστιο χωριό καί ὅ,τι συµβαίνει σέ µιά γωνιά τῆς γῆς ἔχει ἀντίκτυπο σέ ὅλους, ἀλλά καί γιατί ὁ λαός µας εἶχε πάντα σχέσεις ἀλληλοεξάρτησης µέ τούς λαούς τῆς Μέσης Ἀνατολῆς –ἄσχετα ἀπό τό πῶς διαµορφώνονται κατά καιρούς τά σύνορα– καί αὐτό εἶναι κάτι πού ἡ Δύση τό γνωρίζει πολύ καλά. Γι’ αὐτό καί ἐξακολουθοῦν, ἀπό τόν καιρό τῶν Σταυροφοριῶν, νά µᾶς ὑποψιάζονται ὅτι ἔχουµε φιλικά αἰσθήµατα γιά τούς λαούς πού ἐκεῖνοι θεωροῦν ἐχθρούς.