Από την υμνολογία της Μ. Πέμπτης εσπέρας (ερμηνευτική απόδοση των νοημάτων από τον πατέρα Επιφάνιο Θεοδωρόπουλο)

Την Μ. Πέμπτην εσπέρας ψάλλεται ο Όρθρος της Αγίας και Μεγάλης Παρασκευής.

Κατά την Μ. Παρασκευήν  εορτάζουμε τα Πάθη του Κυρίου, ήτοι επιτελούμεν ανάμνησιν των εμπτυσμών, των ραπισμάτων , των ύβρεων κ.τ.λ. και κυρίως της σταυρώσεως και του φρικτού θανάτου του Κυρίου.Μας υπενθυμίζει ακόμη η Εκκλησία μας, κατά την ημέραν αυτή την εν τω σταυρώ ομολογίαν του ληστού, ότι ο Κύριος είναι Βασιλεύς ουράνιος και την παράκλησιν του όπως τον ενθυμηθή εις την Βασιλεία Του.

Η προδοσία Θεοφάνης ο Κρης
Ιερά Μονή Σταυρονικήτα του Αγίου Όρους

Ἐν τῷ δείπνω τοὺς Μαθητὰς διατρέφων, καὶ τὴν σκήψιν τῆς προδοσίας γινώσκων, ἐν αὐτῷ τὸν Ἰούδαν διήλεγξας, ἀδιόρθωτον μὲν τοῦτον ἐπιστάμενος, γνωρίσαι δὲ πᾶσι βουλόμενος, ὅτι θέλων παρεδόθης, ἵνα Κόσμον ἁρπάσης τοῦ ἀλλοτρίου. Μακρόθυμε δόξα σοί. 

Κατά τον Μυστικόν Δείπνον, όπου έτρεφες τους μαθητές Σου, Κύριε,  γνωρίζων την αιτίαν της προδοσίας, εφανέρωσες ένοχον αυτής τον Ιούδαν. Εγνώριζες μεν καλώς ότι αυτός θα έμενεν αδιόρθωτος, αλλά (το έκαμες αυτό διότι) ήθελες να γνωστοποιήσεις εις όλους ότι (αφού ήσαν γνωστά εις Σε όσα έμελλον να συμβούν, ηδύνατο να τα αποφύγεις , επομένως) με την θέλησιν Σου  παρεδόθης (εις θάνατον), δια να αρπάσης τον κόσμον από τας χείρας του εχθρού μας διαβόλου. Μακρόθυμε Κύριε δόξα Σοι !  

Η Απόνιψη του Πιλάτου,Θεοφάνης ο Κρης
Ιερά μονή Αγίου Νικολάου Μετέωρα

Ὁ ἀναβαλλόμενος φῶς ὡς ἱμάτιον, γυμνὸς εἰς κρίσιν ἵστατο, καὶ ἐν σιαγόνι, ῥάπισμα ἐδέξατο, ὑπὸ χειρῶν ὧν ἔπλασεν, ὁ δὲ παράνομος λαός, τῶ σταυρῶ προσήλωσε, τὸν Κύριον τῆς δόξης, τότε τὸ καταπέτασμα τοῦ Ναοῦ ἐσχίσθη, ὁ ἥλιος ἐσκότασε, μὴ φέρων θεάσασθαι, Θεὸν ὑβριζόμενον, ὃν τρέμει τὰ σύμπαντα. Αὐτὸν προσκυνήσωμεν.

Η κρίση Θεοφάνης ο Κρης
Ιερά Μονή Σταυρονικήτα του Αγίου Όρους

Ο Κύριος που (ως Θεός) περιβάλλεται αντί ενδύματος το φως, εστάθη γυμνός ενώπιον των δικαστών Του και εδέχθη εις την σιαγόνα Του ράπισμα από χείρας , τας οποίας έπλασε. Ο δε ασεβής λαός εκάρφωσε εις τον Σταυρόν τον Κύριον της δόξης. Τότε (κατά την σταύρωσιν) το παραπέτασμα του Ναού (το οποίο εχώριζε τα άγια  από τα άγια των αγίων) εσχίσθη , ο δε ήλιος εσκοτίσθη, μη ανεχόμενος να ίδη να εξευτελίζεται ο Θεός τον οποίον τρέμουν τα σύμπατα . Αυτόν ας προσκυνήσωμεν !

Ο ληστής στον παράδεισο.
Τοιχογραφία καθολικού Ι.Μ. Ρουσάνου Μετεώρων.

Μικρὰν φωνὴν ἀφῆκεν ὁ Ληστὴς ἐν τῷ σταυρῶ, μεγάλην πίστιν εὗρε, μιὰ ῥοπὴ ἐσώθη, καὶ πρῶτος Παραδείσου, πύλας ἀνοίξας εἰσῆλθεν. Ὁ αὐτοῦ τὴν μετάνοιαν προσδεξάμενος, Κύριε δόξα σοί. 

Ολίγα λόγια (ομολογίας και ικεσίας) είπεν ο ληστής επάνω εις τον σταυρόν, αλλά επέτυχε να τον προσέξη ο Χριστός και να δώση, μεγάλην πίστιν εις τα λόγια του αυτά. Εις μιαν στιγμήν εσώθη και, αφού ήνοιξε πρώτος αυτός τας πύλας του Παραδείσου, εισήλθεν εις αυτόν. Δόξα ανήκει εις Σε, Κύριε, που εδέχθης την μετάνοιαν του ληστού.  

Η μαστίγωση,Θεοφάνης ο Κρης
Ιερά Μονή Αγίου Νικολάου Μετέωρα

       Σήμερον κρεμᾶται ἐπὶ ξύλου, ὁ ἐν ὕδασι τὴν γὴν κρεμάσας. (ἐκ γ'). Στέφανον ἐξ ἀκανθῶν περιτίθεται, ὁ τῶν Ἀγγέλων Βασιλεύς. Ψευδὴ πορφύραν περιβάλλεται, ὁ περιβάλλων τὸν οὐρανὸν ἓν νεφέλαις. Ῥάπισμα κατεδέξατο, ὁ ἐν Ἰορδάνῃ ἐλευθερώσας τὸν Ἀδάμ. Ἦλοις προσηλώθη, ὁ Νυμφίος τῆς Ἐκκλησίας. Λόγχη ἐκεντήθη, ὁ Υἱὸς τῆς Παρθένου. Προσκυνούμέν σου τὰ Πάθη Χριστέ. (ἐκ γ'). Δεῖξον ἡμῖν, καὶ τὴν ἔνδοξόν σου Ἀνάστασιν.

Η Σταύρωση, Θεοφάνης ο Κρης Ιερά Μονή Σταυρονικήτα του Αγίου ΄Όρους

Σήμερον κρεμάται επάνω εις το ξύλον (του Σταυρού) Εκείνος, που εκρέμασε (κατά την δημιουργίαν)την γη επάνω εις τα ύδατα(την περιέβαλε δηλαδή πανταχόθεν  με τα ύδατα των θαλασσών)! Στέφανον κατασκευασμένον από ακάνθας περιβάλλεται εις την κεφαλήν ο Βασιλεύς των Αγγέλων! Ψευδές βασιλικών ιμάτιον ενδύεται (προς εμπαιγμόν) Αυτός που ενδύει τον ουρανόν με τας νεφέλας! Ράπισμα κατεδέχθη Εκείνος, που εις τον Ιορδάνην ποιταμόν (βαπτισθείς υπό Ιωάννου του Προδρόμου) ηλευθέρωσε τον Αδάμ (και τους απογόνους του από την δουλείαν της αμαρτίας και την καταδυναστείαν του διαβόλου)! Δια καρφιών εκαρφώθη (εις τον Σταυρόν) ο Νυμφίος της Εκκλησίας! Δια λόγχης ετρυπήθη (εις την πλευράν) ο Υιός της Παρθένου! Προσκυνούμεν τα Πάθη Σου Χριστέ ! Αξίωσε μας να ίδωμεν και την ένδοξον Ανάστασίν Σου !  

(Η ΜΕΓΑΛΗ ΕΒΔΟΜΑΣ ΜΕΤΑ ΕΡΜΗΝΕΙΑΣ, υπό π. Επιφανίου Θεοδωρόπουλου, εκδ. Αποστολικής Διακονίας της Εκκλησίας της Ελλάδος).